ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

Η σύγκρουση των πολιτισμών με θύμα την Αγία Σοφία

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ώθησαν τον Francis Fukuyama, Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα, να αναπτύξει τη θεωρία του για το τέλος της ιστορίας.

Κατά τον Fukuyama η φιλελεύθερη καπιταλιστική δημοκρατία αναδείχθηκε ως το πρότυπο πολιτειακό και οικονομικό μοντέλο το οποίο θα συνέδεε τον κόσμο με τρόπο που θα εξασφάλιζε μια διαρκή παγκόσμια ειρήνη.

Η απάντηση στον Fukuyama ήρθε λίγα χρόνια αργότερα από τον Samuel P. Huntington, ο οποίος προέβλεψε μία μάχη όχι μεταξύ ιδεών αλλά μεταξύ πολιτισμών. Ανήγαγε, δηλαδή, τον πολιτισμό σε εξέχουσα συγκρουσιακή δύναμη, που διαποτίζει τους ανθρώπους, καθορίζει την ταυτότητα τους και τελικώς τους οδηγεί στη σύγκρουση.

Αυτές ήταν οι δύο κυρίαρχες θεωρήσεις του μεταψυχροπολεμικού κόσμου. Τα γεγονότα όμως στη Γιουγκοσλαβία και η 11η Σεπτεμβρίου φάνηκε να επιβεβαιώνουν τον Huntington. Στις 18 Απριλίου 1994 δύο χιλιάδες άτομα συγκεντρώθηκαν στο Σεράγιεβο κρατώντας σημαίες της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο την στήριξή τους στους μουσουλμάνους. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 ένα ισλαμικό κράτος, το Ιράκ, οργάνωσε τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ, στην καρδιά του δυτικού πολιτισμού.

Τα δύο αυτά παραδείγματα συνηγορούν στο γεγονός ότι στον καινούριο κόσμο, όπως αυτός διαμορφώθηκε με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, οι σημαντικότερες συγκρούσεις δεν θα είναι μεταξύ κοινωνικών τάξεων, πλούσιων και φτωχών ή άλλων οικονομικών ομάδων, αλλά μεταξύ λαών που ανήκουν σε διαφορετικές πολιτισμικές οντότητες. Οι πιο επικίνδυνες μάλιστα συγκρούσεις θα λάβουν χώρα σύμφωνα με τον Huntington κατά μήκος των συνοριακών γραμμών μεταξύ των πολιτισμών.

Συνδέοντας τα παραπάνω με το σήμερα και τη χώρα μας συνειδητοποιούμε ότι η Ελλάδα ανήκει γεωγραφικά στο μεταίχμιο μεταξύ Δύσης και Ανατολής, στη συνοριακή γραμμή, δηλαδή, μεταξύ δυτικού και ισλαμικού πολιτισμού. Μπορούμε ακόμη να ανάγουμε την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί σε ένα ακόμη παράδειγμα της σύγκρουσης μεταξύ δυτικού χριστιανικού πολιτισμού και ανατολικού ισλαμικού πολιτισμού. Η πολιτική αυτή επιλογή της Τουρκίας διεύρυνε ακόμη περισσότερο τόσο το πολιτικό όσο και το ψυχολογικό χάσμα μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Οι χώρες της Δύσης σύσσωμα καταδίκασαν την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Ακόμη και αν οι αντιδράσεις χαρακτηρίστηκαν από πολλούς χλιαρές ή τα δάκρυα κροκοδείλια δεν παύουν να αποδεικνύουν το αγεφύρωτο πια χάσμα των δύο κόσμων γενικότερα αλλά και της Τουρκίας με την Δύση ειδικότερα.

Στην προκειμένη περίπτωση η ευθύνη βαραίνει σχεδόν αποκλειστικά την Τουρκία. Όταν ο Ερντογάν αναρριχήθηκε στην εξουσία της τουρκικής δημοκρατίας αντιμετωπίστηκε από τη Δύση ως ο μεταρρυθμιστής ισλαμικός ηγέτης που θα καταστήσει την Τουρκία μία δυτικού τύπου ισλαμική δημοκρατία και πρότυπο των υπόλοιπων μουσουλμανικών και αραβικών κρατών. Με αυτόν τον τρόπο η Δύση θα περιόριζε τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό της Ανατολής και τον ακραίο ισλαμιστικό εθνικισμό προάγοντας τη σταθερότητα και τη συνεργασία στην περιοχή. Πολύ σύντομα, όμως, οι ελπίδες της Δύσης διαψεύστηκαν.

Καταλήγοντας, λοιπόν, φαίνεται πως το ζήτημα της Αγίας Σοφίας δεν είναι μόνο μία ακόμη ελληνοτουρκική διαφορά. Δεν είναι καν μία ευρωτουρκική διαφορά. Είναι μία ακόμη απόδειξη του πολιτισμικού χάσματος μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ Ισλάμ και Χριστιανισμού, μεταξύ Τουρκίας και του υπόλοιπου δυτικού κόσμου. Είναι η επιβεβαίωση του Huntington ότι η σύγκρουση των πολιτισμών είναι το σήμερα και το αύριο της παγκόσμιας πραγματικότητας.

Ιωάννης Αθανασόπουλος
Ιστορικός/Διεθνολόγος

#Top News

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

#Αυτά που... παίζουν!