ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

Μια φιλοσοφική πρόταση στο ζήτημα της άμβλωσης

Γράφει για το Argolida Planet ο Ιστορικός/Διεθνολόγος Ιωάννης Αθανασόπουλος

Ένα από τα μείζονα ζητήματα βιοηθικής σήμερα είναι το ζήτημα των αμβλώσεων. Είναι ένα ζήτημα σύνθετο που απαιτεί τη συνεργασία και τον διάλογο διαφόρων επιστημών. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι αποτελεί ένα ζήτημα που ακουμπά την κοινωνία περισσότερο, ίσως, από οτιδήποτε άλλο, έχει δημιουργήσει μία μεγάλη συζήτηση και δύο στρατόπεδα σκέψης εκ διαμέτρου αντίθετα μεταξύ τους. Αναφέρομαι, στους pro-life (συντηρητικοί), οι οποίοι τάσσονται κατά της άμβλωσης και στους pro-choice (φιλελεύθεροι), οι οποίοι είναι υπέρ της επιλογής της μητέρας.
Οι pro-life, οι οποίοι εκφράζουν τη συντηρητική στάση στο ζήτημα αυτό θεμελιώνουν την αντίθεση τους στην πρακτική της άμβλωσης στο γεγονός ότι το έμβρυο αποτελεί πρόσωπο άμα τη συλλήψει του. Συνεχίζοντας την επιχειρηματολογία τους υποστηρίζουν ότι το έμβρυο, πρόσωπο ον, έχει δικαίωμα στη ζωή. Επομένως, κατά τους συντηρητικούς κάθε πράξη άμβλωσης συνιστά ανθρωποκτονία και έρχεται σε αντίθεση με την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής. Προτείνουν, μάλιστα, ως εναλλακτική λύση την υιοθέτηση σε περίπτωση μίας ανεπιθύμητης γέννας. Επουδενί λόγω, όμως, δεν μπορεί η άμβλωση να συνιστά ένα μέσο αντισύλληψης όπως την έχουν χαρακτηρίσει. Ένα ακόμη επιχείρημα τους είναι ότι δεν υπάρχει κοινωνία στην οποία η αφαίρεση μίας ζωής να μένει ατιμώρητη. Τέλος, αναφέρονται επιτακτικά στις ιατρικές επιπλοκές που μπορεί να στερήσουν σε μία γυναίκα μία μελλοντική κύηση.
Οι pro-choice εκφράζουν από την άλλη μία φιλελεύθερη στάση στο ζήτημα της άμβλωσης αναγνωρίζοντας στη μητέρα το δικαίωμα στην επιλογή της συνέχισης μιας κύησης ή όχι. Υπάρχει βέβαια το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο που απαγορεύει την άμβλωση μετά το πέρας ενός συγκεκριμένου χρόνου. Το μείζον, όμως, είναι ότι δεν θεωρούν το έμβρυο πρόσωπο πριν από τη γέννηση του και άρα δεν το αναγνωρίζουν ως φορέα δικαιωμάτων. Αντίθετα, η μητέρα ως άτομο αυτόνομο με ηθικά και νομικά δικαιώματα έχει το δικαίωμα της επιλογής φέροντας ταυτόχρονα την ευθύνη για τις επιπτώσεις των αποφάσεων της.
Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικά από τα βασικά επιχειρήματα των δύο πλευρών. Σκοπός μου δεν είναι η παράθεση ενός εξαντλητικού καταλόγου εν είδει debate των δύο ομάδων. Ένας πραγματικά υπεύθυνος άνθρωπος, επιστήμονας, πολιτικός οφείλει αφουγκραζόμενος τις φωνές τόσο των συντηρητικών όσο και των φιλελεύθερων να διαμορφώσει ένα περιβάλλον στο δημόσιο διάλογο όπου θα αναδεικνύονται οι κοινοί τόποι των δύο κατά τα άλλα αντικρουόμενων θέσεων. Η ζύμωση αυτή θα επιφέρει ένα πλαίσιο συμφωνίας το οποίο θα μπορούσε να αποκτήσει μία θεσμική μορφή μέσω νομοθεσίας δίνοντας τέλος σε μία στείρα και άγονη αντιπαραβολή απόψεων.

Το παραπάνω δεν αποτελεί φυσικά μία καινοτομία του γράφοντος αλλά ένα φιλόπνοο σχέδιο ενός φιλελεύθερου καθηγητή της φιλοσοφίας του δικαίου Ronald Dworkin. O Dworkin, αφού αναλύει τα επιχειρήματα των δύο αντικρουόμεων πλευρών εστιάζοντας στη δομική τους αδυναμία αναγνωρίζει τον κοινό τους τόπο. Ο τόπος αυτός δεν είναι άλλος από την αναγνώριση της ιερότητας της ζωής. Όπως πολύ σωστά διαπιστώνει ο φιλόσοφος οι pro-life δεν αναγνωρίζουν πραγματικά ένα δικαίωμα του εμβρύου στη ζωή. Αν το έκαναν τότε δεν θα δέχονταν την άμβλωση σε περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή υψηλού κινδύνου για τη ζωή της γυναίκας. Επομένως, ο λόγος για τον οποίο τάσσονται κατά των αμβλώσεων είναι επειδή βάλλεται η αξία της ανθρώπινης ζωής. Το γεγονός, λοιπόν, ότι στην πραγματικότητα δεν αναγνωρίζουν δικαιώματα στο βρέφος, όπως και οι pro-choice, και με κοινό γνώμονα τη διαφύλαξη της ιερότητας της ζωής μπορούν οι δύο ομάδες να συζητήσουν προς την κατεύθυνση εύρεσης ενός modus operandi του ζητήματος αυτού.
Κι αν η παραπάνω σκέψη προϋποθέτει την μερική άρση της θέσης των συντηρητικών η κατηγορική προσταγή του Kant με κάνει να στέκομαι σκεπτικά γύρω από την επιχειρηματολογία των φιλελευθέρων. Ο φιλοσοφικός στοχασμός του Kant εδράζεται στην έννοια της καλής θέλησης και του Λόγου και σύμφωνα με την κατηγορική προσταγή οφείλουμε να πράττουμε σαν η πράξη μας να αποτελεί καθολικό νόμο. Μπορεί άραγε η επιλογή της έκτρωσης να είναι καθολικός νόμος; Μπορούμε, δηλαδή, να αντιμετωπίσουμε την αφαίρεση μίας ζωής ως καθολικό νόμο; Επιπλέον, ο Kant μας υποδεικνύει να μην αντιμετωπίζουμε τον άνθρωπο ως εργαλείο αλλά ως αξία. Πώς μπορούμε άραγε να επιλέξουμε την άμβλωση ειδικότερα όταν πρόκειται για ευγονικούς λόγους ή λόγω μη επιθυμητού φύλου; Ακόμα και αν η αυτονομία του Mill επιτρέπει στη μητέρα να επιλέξει ελεύθερα ως ηθικό και νομικό πρόσωπο ανεξάρτητα από τις ηθικές επιταγές της κοινωνίας υπό την αίρεση της αρχής της μη βλάβης, ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι το έμβρυο δεν βλάπτεται; Αυτά τα ερωτήματα ως αποτέλεσμα της φιλοσοφικής διάστασης του υπό εξέτασης ζητήματος δεν έχουν ως σκοπό μόνο την κριτική αλλά και τον προβληματισμό.
Συνοψίζοντας, μπορεί ο καθένας να βρει επιχειρήματα τόσο υπέρ της μίας πλευράς όσο και της άλλης. Το μείζον, όμως, όπως αναφέρει και ο Dworkin, είναι σε κάθε περίπτωση να διασφαλίζεται η ιερότητα της ζωής. Αυτό μπορεί να γίνει το σημείο αφετηρίας από το οποίο οι pro-life και pro-choice θα καταλήξουν σε μία συμφωνία χωρίς αγκυλώσεις και υπερβολές. Η συμφωνία αυτή είναι απαραίτητη προκειμένου αποκτώντας θεσμική μορφή να επιλύσει τα νομικά κενά που υπάρχουν σήμερα. Τέλος, οφείλουμε να αναδείξουμε τον κρίσιμο ρόλο της φιλοσοφίας, η οποία μας παρέχει όλα τα θεωρητικά εργαλεία για να προσεγγίσουμε ανάλογα ζητήματα και για να υπερβούμε σχήματα τα οποία μας καθηλώνουν σε αναχρονιστικές και άγονες θέσεις.
Ιωάννης Αθανασόπουλος
Ιστορικός/Διεθνολόγος

#Top News

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

#Αυτά που... παίζουν!